Nói ngọng: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách khắc phục hiệu quả cho cả trẻ em và người lớn

---

Nói ngọng là gì?

Nói ngọng là rối loạn phát âm khiến người nói không thể phát ra đúng một hoặc nhiều âm tiết, âm vị trong tiếng nói. Ví dụ: nói “l” thành “n” (nói nói nỏi thay vì lõi lọi), hoặc “tr” thành “ch” (chời ơi thay vì trời ơi).
Tình trạng này thường không ảnh hưởng đến khả năng hiểu biết, nhưng lại gây khó khăn trong giao tiếp, học tập và tự tin xã hội, đặc biệt ở trẻ em và người trưởng thành làm việc trong môi trường cần giao tiếp thường xuyên.

---

Nguyên nhân gây nói ngọng

Có nhiều nguyên nhân khiến một người bị nói ngọng, có thể chia thành hai nhóm chính:

1. Nguyên nhân sinh lý

• Cấu trúc miệng, lưỡi, răng hoặc vòm họng bất thường, như ngắn dây thắng lưỡi, khe hở môi – hàm ếch, răng mọc lệch.

• Cử động lưỡi kém linh hoạt do tổn thương thần kinh hoặc bệnh lý bẩm sinh.

• Thính lực kém, khiến trẻ không nghe rõ âm chuẩn để bắt chước.

 

 

2. Nguyên nhân tâm lý – môi trường

• Bắt chước cách nói của người xung quanh (ví dụ người thân nói ngọng, trẻ sẽ dễ học theo).

• Không được sửa lỗi phát âm sớm, khiến nói sai thành thói quen.

• Căng thẳng, rối loạn ngôn ngữ nhẹ, hoặc ảnh hưởng từ song ngữ, giọng vùng miền.

---

Biểu hiện thường gặp của nói ngọng

• Phát âm sai các âm đầu như: l–n, s–x, tr–ch, d–gi–r.

• Khó phân biệt các âm gần giống nhau.

• Khi nói nhanh, người nghe khó hiểu.

• Tự ti, ngại giao tiếp, đặc biệt ở trẻ em đi học hoặc người lớn làm việc trong môi trường giao tiếp nhiều.

---

Ảnh hưởng của nói ngọng

• Ảnh hưởng đến học tập và giao tiếp: Trẻ dễ bị trêu chọc, mất tự tin khi nói.

• Giảm hiệu quả trong công việc, đặc biệt ở giáo viên, nhân viên bán hàng, MC, hoặc người làm truyền thông.

• Tác động đến tâm lý, khiến người nói ngại giao tiếp, hạn chế phát triển kỹ năng xã hội.

---

Cách khắc phục nói ngọng hiệu quả

1. Can thiệp sớm ở trẻ nhỏ

• Cha mẹ nên dạy trẻ phát âm đúng từng âm, kiên trì luyện cùng con mỗi ngày.

• Đọc truyện, hát, nói chuyện với trẻ để giúp trẻ nghe và bắt chước âm chuẩn.

• Nếu trẻ bị ngắn dây thắng lưỡi hoặc bất thường cấu trúc, cần khám bác sĩ tai – mũi – họng hoặc ngôn ngữ trị liệu.

2. Luyện nói cho người trưởng thành

• Ghi âm lại giọng nói để nghe và phát hiện lỗi phát âm.

• Tập cơ miệng và lưỡi bằng các bài tập ngắn hằng ngày như: uốn lưỡi, phát âm chậm từng âm khó.

• Luyện đọc to, đọc rõ các từ chứa âm bị ngọng (ví dụ: “lá, lúa, làng, nắng, nồi…”).

• Có thể đến trung tâm ngôn ngữ trị liệu hoặc luyện nói với chuyên gia âm ngữ học để được hướng dẫn chi tiết.

---

Phòng ngừa nói ngọng ở trẻ nhỏ

• Tạo môi trường ngôn ngữ chuẩn: cha mẹ, thầy cô nên nói đúng, rõ ràng.

• Không nói tiếng “trẻ con” với trẻ quá lâu.

• Hạn chế để trẻ xem TV, điện thoại nhiều – vì trẻ sẽ dễ bắt chước âm sai hoặc giọng lạ.

• Khuyến khích trẻ giao tiếp thường xuyên, tham gia các hoạt động nhóm, đọc thơ, kể chuyện.

---

Khi nào cần gặp chuyên gia?

• Trẻ trên 5 tuổi vẫn phát âm sai nhiều âm.

• Người lớn bị ngọng sau tai nạn, đột quỵ, phẫu thuật vùng miệng – hàm.

• Nói ngọng gây ảnh hưởng tâm lý, nghề nghiệp hoặc giao tiếp xã hội.
  Lúc này, việc khám và trị liệu với chuyên gia ngôn ngữ sẽ giúp phát hiện nguyên nhân cụ thể và hướng điều trị phù hợp.