Bệnh Chikungunya: Nguyên nhân, triệu chứng, cách điều trị và phòng ngừa hiệu quả

Bệnh Chikungunya là gì?

Bệnh Chikungunya là một bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus Chikungunya (CHIKV) thuộc họ Togaviridae, giống Alphavirus gây ra. Bệnh lây truyền chủ yếu qua muỗi Aedes aegypti và Aedes albopictus – những loài muỗi cũng là vector của sốt xuất huyết Dengue và virus Zika.

Tên “Chikungunya” xuất phát từ ngôn ngữ Makonde ở Đông Phi, có nghĩa là “cong người lại”, mô tả dáng đi khom do đau khớp dữ dội ở người bệnh.

---

Nguyên nhân và cơ chế lây bệnh Chikungunya

• Tác nhân: Virus CHIKV, chứa RNA sợi đơn, có vỏ bao ngoài.

• Ổ chứa: Con người là ổ chứa chính, ngoài ra còn gặp ở một số loài khỉ và động vật có vú nhỏ.

• Vector truyền bệnh: Muỗi Aedes aegypti và Aedes albopictus.

• Cơ chế lây: Muỗi hút máu người nhiễm bệnh trong giai đoạn virus có trong máu, virus nhân lên trong muỗi, sau đó truyền sang người khỏe khi đốt.

 

---

Thời gian ủ bệnh

Bệnh Chikungunya có thời gian ủ bệnh trung bình 3 – 7 ngày (có thể từ 1 – 12 ngày). Người bệnh có thể truyền virus cho muỗi từ 1 ngày trước khi xuất hiện triệu chứng đến 5 – 7 ngày sau khi khởi phát.

---

Triệu chứng bệnh Chikungunya

Bệnh khởi phát nhanh và có thể kéo dài 1 – 2 tuần. Đặc điểm nổi bật nhất là sốt cao và đau khớp nghiêm trọng.

Triệu chứng thường gặp:

• Sốt cao đột ngột (39 – 40°C)

• Đau khớp dữ dội, thường đối xứng ở cổ tay, cổ chân, ngón tay, đầu gối

• Đau cơ, đau đầu, mệt mỏi

• Phát ban dạng sởi sau 2 – 5 ngày

• Sưng khớp ở một số trường hợp

Biến chứng hiếm gặp: Viêm não, viêm cơ tim, tổn thương gan. Nguy cơ nặng hơn ở người già, phụ nữ mang thai, trẻ sơ sinh và người mắc bệnh mạn tính.

---

Phân biệt Chikungunya với sốt xuất huyết Dengue

Đặc điểm	Chikungunya	Sốt xuất huyết Dengue
Sốt	Cao đột ngột	Cao đột ngột
Đau khớp	Rất rõ rệt, kéo dài	Ít hơn
Xuất huyết	Hiếm gặp	Thường gặp
Giảm tiểu cầu	Nhẹ	Rõ rệt
Tử vong	Rất hiếm	Có thể xảy ra

---

Chẩn đoán bệnh Chikungunya

 

 

• Lâm sàng: Sốt cao + đau khớp dữ dội, đặc biệt ở vùng có dịch muỗi Aedes.

• Xét nghiệm:

  • RT-PCR: phát hiện RNA virus trong tuần đầu

  • ELISA: phát hiện kháng thể IgM (từ ngày 4) và IgG

  • Huyết thanh học: hiệu giá kháng thể tăng gấp 4 giữa 2 lần xét nghiệm

---

Điều trị bệnh Chikungunya

Hiện chưa có thuốc đặc hiệu, chủ yếu điều trị hỗ trợ:

• Nghỉ ngơi và uống nhiều nước

• Hạ sốt và giảm đau bằng paracetamol hoặc ibuprofen (không dùng aspirin)

• Vật lý trị liệu nếu đau khớp kéo dài

---

Cách phòng ngừa bệnh Chikungunya

 

 

• Diệt muỗi, diệt lăng quăng/bọ gậy: Úp các dụng cụ chứa nước, thay nước thường xuyên, thả cá vào bể.

• Chống muỗi đốt: Mặc quần áo dài tay, dùng kem chống muỗi, ngủ màn kể cả ban ngày.

• Hiện chưa có vắc-xin phòng bệnh, một số loại đang trong giai đoạn nghiên cứu.

---

Tình hình dịch tễ

Bệnh được ghi nhận lần đầu tại Tanzania năm 1952, hiện lưu hành ở châu Phi, châu Á, Ấn Độ Dương và lan sang châu Mỹ, châu Âu. Ở Việt Nam, bệnh xuất hiện rải rác, dễ nhầm với sốt xuất huyết Dengue. WHO đưa bệnh này vào danh sách cần giám sát dịch tễ toàn cầu.